Γιαννιτσά

^{Πατήστε εδώ για να δείτε το χάρτη της περιοχής σε πλήρη οθόνη}.

Τα Γιαννιτσά είναι η μεγαλύτερη πόλη του Νομού Πέλλας με 29.789 κατοίκους.

Με μία ματιά

Η πόλη βρίσκεται 48 χλμ. δυτικά-βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης, σε υψόμετρο 40 μ. ανάμεσα στο όρος Πάικο και στον Κάμπο των Γιαννιτσών.

Ιστορία

Τα Γιαννιτσά κατοικούνται απο την αρχαιότερη νεολιθική περίοδο. Μάλιστα ο νεολιθικός οικισμός των Γιαννιτσών που εκτείνεται στο νοτιότερο λόφο της πόλης, στην ευρύτερη περιοχή της «Παλιάς Αγοράς», συγκαταλέγεται στους αρχαιότερους νεολιθικούς οικισμούς της Ευρώπης. Τα Γιαννιτσά κατοικούνται και κατά την εποχή του Χαλκού (3200-1100). Ακολουθεί η εποχή του Σιδήρου (1100-750 π.Χ.). Σ' αυτή την εποχή χρονολογείται το νεκροταφείο, με ανδρικές, γυναικείες και μια παιδική ταφή που βρίσκεται στην έξοδο της πόλης προς την Έδεσσα. Από τυχαία ευρήματα όπως νομίσματα επιγραφές γλυπτά διαπιστώνεται ότι τα Γιαννιτσά κατοικούνται και στα Ελληνιστικά χρόνια.Στη μέση νεολιθική περίοδο, ο οικισμός των Γιαννιτσών εγκαταλείπεται, πιθανότατα εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της κατάκλισης εδαφών. Στην αρχαιότητα, η περιοχή των Γιαννιτσών ονομαζόταν Βοττιαία (όρια του ποταμού Αξιού και Αλιάκμονα). Oι Bοτταίοι υπήρξαν οι πρώτοι κάτοικοι των Γιαννιτσών, οι οποίοι και εκδιώχθηκαν από τους Μακεδόνες και συγκεκριμένα το βασιλιά Περδίκα, τον 7ο αιώνα π.X.Η αρχαιολογική και ιστορική έρευνα των τελευταίων χρόνων έδειξαν ότι τα Γιαννιτσά δεν ιδρύθηκαν από τους Τούρκους, όπως γενικά πιστευόταν, αλλά προϋπήρχε στα υστεροβυζαντινά χρόνια (ευρήματα στο χώρο της Παλαιάς Αγοράς) ως οικισμός με το όνομα "Βαρδάριον". Πρώτη αναφορά του Βαρδαρίου ως τοπωνύμιο γίνεται τον 11ο αιώνα στα χρόνια των Κομνηνών. Όταν το 1385 περίπου ο Γαζή Εβρενός εγκατέστησε το στρατό του για να εξορμήσει κατά των βυζαντινών, συνάντησε έναν ήδη οργανωμένο οικισμό, τον οποίο και κατέλαβε.

Βυζαντινή εποχή και Τουρκοκρατία

Τα Γιαννιτσά το 1500 είχαν 450 μουσουλμανικά νοικοκυριά.

To όνομα Ενιτσέ Βαρντάρ (Enidje Vardar) αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ενετό Λορέντζο Μπερνάρντο το 1591.

Η τουρκική φάση της πόλης ουσιαστικά ξεκινά και σφραγίζεται από την προσωπικότητα του Γαζή Εβρενός Μπέη. Το γεγονός ότι ετάφη στην πόλη των Γιαννιτσών (Μαυσωλείο Γαζή Εβρενός) θα την καταστήσει ιερή πόλη των Τούρκων και τόπο προσκυνήματος πράγμα που εξηγεί ίσως και το πείσμα με το οποίο οι Τούρκοι τα υπερασπίστηκαν κατά το 1912.

Οι Tούρκοι διατηρούσαν πάντοτε σημαντικές δυνάμεις στην ιερή τους πόλη και έγιναν το ορμητήριο για την κατάκτηση των υπολοίπων χώρων των Bαλκανίων. Aπό τα μέσα του 15ου αιώνα, η πόλη των Γιαννιτσών γίνεται κέντρο των γραμμάτων και των τεχνών. Στην πόλη, επί κυριαρχίας Aχμέτ Mπέη, ιδρύθηκαν πολλά τζαμιά, σχολεία, πτωχοκομεία και έγιναν κοινωφελή έργα. Πολλές τουρκικές αρχές έδρευαν εκεί, όπως ο κεχαγιάς των σπαχήδων, ο κεχαγιάς της πόλης, ο σερδάρης και άλλοι. Mεταξύ των εποικιστών, υπήρξαν και σημαντικές προσωπικότητες και άνθρωποι των γραμμάτων, οι οποίοι επίσης συνέβαλαν στο να αποκτήσει η πόλη ιδιαίτερη ακτινοβολία. H μνήμη του πνευματικού ανθρώπου Σεΐχη Iλαχή διατηρήθηκε επί αιώνες σφραγίζοντας πολλά μνημεία της πόλης. Tα Γιαννιτσά, επί Tουρκοκρατίας, υπήρξαν μία τυπικά οθωμανική πόλη με έντονα τουρκικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, από περιηγητές επισημαίνεται ότι κατά τον 16ο αιώνα στην πόλη ζούσαν χριστιανικές οικογένειες και εβραϊκές.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, σπουδαίο ρόλο έπαιξε ο Γιαννιτσιώτης διδάσκαλος του γένους Δημήτριος Μπαρλαούτας που βρίσκονταν στη Νάουσα, καθώς και ο πατριώτης, ιατρός Αντώνιος Περδικάρης με το γιο του Αναστάσιο που είχαν εξοριστεί από το Ζαφειράκη Θεοδοσίου στην πόλη των Γιαννιτσών. Μετά την καταστροφή της Νάουσας, το 1822, η πόλη δέχτηκε μεγάλα κύματα προσφύγων από κατοίκους της Νάουσας και των γύρω χωριών

Λιθογραφία των Γιαννιτσών του 19ου αιώνα

Μακεδονικός Αγώνας - Λίμνη Γιαννιτσών

Η πόλη των Γιαννιτσών λόγω της θέσης της κοντά στη λίμνη, πρόσφερε πολλά στον Μακεδονικό Αγώνα. Πολλοί Γιαννιτσώτες εντάχθηκαν και πολέμησαν στα Ελληνικά αντάρτικα σώματα. Άλλοι πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους ως οδηγοί, μεταφορείς και πράκτορες των καπεταναίων της λίμνης.

Με ευθύνη του Γενικού Προξενείου της Θεσσαλονίκης ορίστηκαν σε κάθε πόλη και χωριό της Μακεδονίας επιτροπές πολιτικής άμυνας, που φρόντιζαν για την οργάνωση και κινητοποίηση των κατοίκων, για την προάσπιση των συμφερόντων τους από τις αυθαιρεσίες των κατακτητών και για την ενίσχυση των αντάρτικων ομάδων της περιοχής τους. Στα Γιαννιτσά η Επιτροπή αυτή αποτελούνταν από τους Αντώνιο Κασάπη (Πρόεδρο), Παπα-Δημήτρη Οικονόμου (Γραμματέα), Χρήστο Διδασκάλου (Ταμία), οι οποίοι δολοφονήθηκαν άγρια από τους κομιτατζήδες για τη δράση τους. Ο Αντώνιος Κασάπης το 1904 (νωρίτερα είχαν δολοφονήσει βάναυσα την κόρη του, Βελίκα Ρώμα στο σπίτι της στο Πυλωρίγι στις 6 Μαρτίου 1903), ο Χρήστος Διδασκάλου κοντά στο Γυψοχώρι το 1907 και ο παπα-Δημήτρης στη Λάκκα το 1909. Για τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στον αγώνα δολοφονήθηκαν επίσης: ο Χρήστος Χατζηδημητρίου (17-7-1905) στον κεντρικό δρόμο της πόλης, στην αγορά, ο Διονύσης Σαμολαδάς το 1904, ο Αριστείδης Δουβαντζής και ο Διονύσης Τσακμάκης το 1905. Ο Γιάννης Καραμπατάκης με την ανιψιά του, ο Σταύρος Μιτζούρης, ο Αθανάσιος Οικονόμου, ο Αθανάσιος Οργαντζής το 1906.

Τα Μυστικά του Βάλτου της Πηνελόπης Δέλτα αποτυπώνουν τις όψεις του αιματηρού Μακεδονικού Αγώνα. Αποτελούν το αγαπημένο βιβλίο της πόλης, τον καλύτερο ίσως οδηγό της για την πιο κρίσιμη περίοδο της ιστορίας της. Στις αρχές του 20ού αιώνα και κυρίως στο διάστημα 1904-1908 η λίμνη αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πεδία του Ελληνοβουλγαρικού ανταγωνισμού.

Βούλγαροι κομιτατζήδες χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο τους την λίμνη των Γιαννιτσών τρομοκρατούσαν τους Ελληνικούς πληθυσμούς για να πετύχουν τον εκσλαβισμό τους. Στις αρχές του αιώνα μας λοιπόν τα Γιαννιτσά υπήρξαν το επίκεντρο του Μακεδονικού αγώνα με κορυφαίο μακεδονομάχο τον Γκόνο Γιώτα που αποτελεί τον σύγχρονο ήρωα των Γιαννιτσών. Ήταν "το στοιχειό της Λίμνης". Σημαντικοί Γιαννιτσιώτες Μακεδονομάχοι ήταν επίσης οι Δημοσθένης Βαφόπουλος, Διονύσιος Γιώτας, Αριστείδης Δοβαντζής και οι ιερείς Δημήτριος Οικονόμου και Αργύριος Παπαργυρίου.

Κατά τους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους ο Θερμαϊκός κόλπος κάλυπτε το σημερινό κάμπο των Γιαννιτσών και τον κάμπο της Θεσσαλονίκης. Με τις προσχώσεις όμως των ποταμών Αλιάκμονα, Αξιού και Εχεδώρου (Γαλλικού), αποσύρεται σιγά-σιγά η θάλασσα και σχηματίζεται η Λίμνη των Γιαννιτσών. Είχε έκταση 5.000-10.000 στρέμματα και τα ελώδη περάσματα που την περιέβαλλαν έφθαναν τα 340.000 στρέμματα. Αποξηράνθηκε κατά την περίοδο 1926-1937 από την Foundation Company. Μεγάλη ώθηση στην οικονομία της πόλης και της γύρω περιοχής έδωσε τόσο η αποξήρανση της λίμνης όσο και η εγκατάσταση προσφύγων από τη Μικρασία του Πόντου, την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία το 1922.

Κύριο λήμμα: Μάχη των Γιαννιτσών

Ο τουρκικός στρατός στο ελληνικό μέτωπο, αφού δε συγκράτησε τις δυνάμεις του στα στενά του Σαρανταπόρου και κατάφερε μόνο να δημιουργήσει προβλήματα προέλασης στους Έλληνες στη Δυτική Μακεδονία, συγκεντρώθηκε στα Γιαννιτσά, όπου και οχυρώθηκε, θεωρώντας και σωστά, ότι η Θεσσαλονίκη δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί έξω από τα τείχη της. Η στρατηγική θέση των Γιαννιτσών, οι χαμηλοί λόφοι, που λειτουργούν ως άριστα εμπόδια άμυνας ενώ η παρακείμενη λίμνη έκανε υποχρεωτική την πορεία των αντιπάλων σε ένα στενό σχετικά χώρο, ενισχύθηκε περισσότερο με μονάδες πυροβολικού. 25.000 τουρκικού στρατού και 30 πυροβόλα, περίμεναν τους Έλληνες (με δύναμη πέντε μεραρχιών, από τις οποίες έλαβαν μέρος στη μάχη οι τέσσερις), που προήλασαν από τη Βέροια. Η μάχη ξεκίνησε την 19η Οκτωβρίου και διήρκεσε δυο ημέρες. Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις έπρεπε να περάσουν μία γέφυρα στο ρέμα της Μπάλιτζας, που ήταν ήδη στοχοποιημένη από τον αντίπαλο. Υπό καταρρακτώδη βροχή, τα ελληνικά συντάγματα είχαν πολλές απώλειες και δυσκολίες στην ανάπτυξη. Έως το βράδυ, που αναγκάστηκαν να το περάσουν επί τόπου, συμπληρώθηκε η ανάπτυξη του πυροβολικού και έγιναν διορθωτικές κινήσεις υπερκέρασης από την πλευρά των βορειοδυτικών λόφων πάνω από τα Γιαννιτσά. Η έφοδος του ελληνικού στρατού ήταν ορμητική και μέσα στο πρωί της 20ής, η νίκη ήταν γεγονός. Οι απώλειες ήταν βαριές. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν τριπλάσιες. Στην πόλη είχε ξεσπάσει πυρκαγιά. Όμως, ο δρόμος για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ήταν πλέον ανοιχτός. Η μάχη της 20ης Οκτωβρίου του 1912 αποτέλεσε την πιο φονική μάχη των βαλκανικών πολέμων και ίσως την πιο σημαντική. Σήμανε την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους και την ένταξη της στο Ελληνικό κράτος. Παράλληλα όμως άνοιξε το δρόμο για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και συνέβαλε στη διαμόρφωση του σύγχρονου χάρτη της Ελλάδος. Το «Μαύρο Άγαλμα» μαρτυρεί τη θυσία των Γιαννιτσών. Ο επιτελικός αξιωματικός Μανουήλ Ρακτιβάν έγραψε για τη μάχη των Γιαννιτσών προς την Πηνελόπη Δέλτα. "20η Οκτωβρίου. Γιαννιτσά. Είναι η μέρα που πήραμε τη Θεσσαλονίκη".

Η Γερμανική κατοχή

Ο γερμανικός στρατός εισέβαλε στα Γιαννιτσά στις 11 Απριλίου 1941. Στις 20 Απριλίου 1941 εγκαθίσταται προσωρινά μία μεραρχία Αυστριακών και οι κάτοικοι μαρτυρούν τη βίαιη συμπεριφορά τους. Η μελέτη των αρχείων του ληξιαρχείου του Δήμου Γιαννιτσών βεβαιώνει 4 τυχαίες εκτελέσεις σε διάφορα σημεία των οικισμών της πόλης. Η αλλαγή του κλίματος διαπιστώνεται προς το τέλος του έτους 1943. Στις 16 Σεπτεμβρίου 1943 ο Δήμος Γιαννιτσών με επικεφαλής το Δήμαρχο, Θωμά Μαγκριώτη και τη βοήθεια των τοπικών, ποδοσφαιρικών ομάδων οργανώνουν διαδήλωση στην πόλη και επιδίδουν στο Γερμανό Φρούραρχο κείμενο διαμαρτυρίας κατά της πρόθεσης των Γερμανών να παραχωρήσουν την Κεντρική Μακεδονία στους Βουλγάρους. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες στις 13 Νοεμβρίου 1943 οι Γερμανοί συλλαμβάνουν γύρω στους 50 πολίτες, τους οποίους μεταφέρουν στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη. Στις αρχές του 1944 εκτελούν τους δεκατρείς-(13), ενώ οι υπόλοιποι αφήνονται ελεύθεροι. Το ίδιο διάστημα οι Γερμανοί εισβάλουν για πρώτη φορά στο χωριό Ελευθεροχώρι Γιαννιτσών. Επιδίδονται σε πλιάτσικο, αρπάζουν και καταστρέφουν. Σε αυτή την επίθεση δεν υπήρξαν θύματα. Στις 23 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους εκτελούν κατοίκους του Ελευθεροχωρίου και πυρπολούν το χωριό. Τα χωριό καίγεται, ο τόπος ερημώνει. Το Ελευθεροχώρι έδωσε 19 νεκρούς στον αγώνα. Στις 5 Αυγούστου 1944 ο Αυστριακός στρατιώτης Otmar Dorne εγκατέλειψε το γερμανικό στρατό κατοχής και εντάχθηκε στο 30ο Σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ όπως και πολλοί κάτοικοι της περιοχής, που έδρευε στο βουνό Πάικο. Το γεγονός της αυτομόλησης του Dorne, αλλά και η παρουσία του λοχία των SS, Φριτς Σούμπερτ (γνωστού από τη θηριωδία του Χορτιάτη), οδήγησαν στην ομαδική εκτέλεση 14 Σεπτεμβρίου 1944 στα Γιαννιτσά. 112 άνθρωποι εκτελέστηκαν εκείνη τη μέρα. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες πολίτες ήταν και ο Δήμαρχος Γιαννιτσών, Θωμάς Μαγκριώτης. Ο Σουηδός πρεσβευτής, Τύμπεργκ αναφέρει ότι το ένα τρίτο της πόλης καταστράφηκε από φωτιά. Οι Γιαννιτσώτες εγκαταλείπουν την πόλη. Καταφεύγουν στα χωράφια του βάλτου και διαμένουν σε πρόχειρες καλύβες. Ο Εμίλ Βένγκερ επισκέφθηκε τα Γιαννιτσά λίγες μέρες μετά την ομαδική εκτέλεση, ως εκπρόσωπος του Διεθνούς, Ερυθρού Σταυρού και γράφει χαρακτηριστικά «Τα Γιαννιτσά είναι ήδη μία νεκρά πόλις» . Στις 20 Σεπτεμβρίου 1944 επιτροπή πολιτών των Γιαννιτσών έστειλε μήνυμα προς την Εθνική Κυβέρνηση εκθέτοντας τα γεγονότα της σφαγής και ζητώντας όπλα.

Τα Γιαννιτσά απελευθερώθηκαν από τους Γερμανούς στις 3 Νοεμβρίου του 1944.

Πως θα φτάσετε

Αεροπορικώς

Το κοντινότερο αεροδρόμιο στη πόλη των Γιαννιτσών είναι το Διεθνές Αεροδρόμιο Μακεδονία της Θεσσαλονίκης και η διαδρομη είναι περίπου μιάμιση ώρα.

Σιδηροδρομικώς

Τα Γιαννιτσά δεν συνδέονται σιδηροδρομικώς οπότε ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να επισκεφτεί κάποιος την πόλη είναι μόνο οδικώς. Ο κοντινότερος σιδηροδρομικός σταθμός βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια (Περιοχή Γιδά) και ο αμέσως επόμενος στη Θεσσαλονίκη.

Οδικώς

Από τα Γιαννιτσά διέρχεται η Εθνική οδός Θεσσαλονίκης-Εδέσσης πού είναι μέρος της Εθνικής Οδού 2. Το ΚΤΕΛ Ν.Πέλλας συνδέει καθημερινά την πόλη των Γιαννιτσών με αυτές της Έδεσσας, Θεσσαλονίκης και Αθήνας.

Πώς θα μετακινηθείτε

Στην Πόλη των Γιαννιτσών υπάρχουν πολύ τακτικές συγκοινωνίες μέσω του "ΚΤΕΛ ΑΣΤΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ" που ενώνουν την πόλη απο άκρο σ' ακρο και φυσικά με τα γύρω χωρια.

Τι πρέπει να δείτε

Μητροπολιτικός ναός Γιαννιτσών

Αρχαία Πέλλα

•   Πέλλα. Τα ερείπια της αρχαίας Πέλλας, γενέτειρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πρωτεύουσα της αρχαίας Μακεδονίας. (updated Σεπ 2015)
• Το Μαυσωλέιο του Γαζή Εβρενόζ, Ιδρυτή της πόλης των Γιαννιτσών.
• Τον Μητροπολιτικό Ναό των Γιαννιτσών (Κοιμήσεως της Θεοτόκου) όπου χτίστηκε το 1860 με την έκδοση ειδικού φιρμανιού απο τον Τούρκο διοικητη, επειτα απο προνόμια που παραχώρησε στους Χριστιανούς.
• Το Λαογραφικό Μουσείο των Γιαννιτσών της εταιρείας "Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ", που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στον κεντρικό Πεζόδρομο της πόλης.
• Δεν πρέπει να παραλείψετε να επισκεφθείτε τον Ποταμό "Λουδία"
• Το όρος "Παικο"
• Τα Λουτρά του Γαζή Εβρενόζ
• Τον Πύργο του Ρολογιού του Σαρίφ Αχμέτ
• Τον Τουρμπέ. Οι παλιοί κάτοικοι της πόλης μαρτυρούν ότι ήταν τεκές Δερβίσηδων. Πιθανόν να λειτούργησε ως τζαμί για την καθημερινή προσευχή.
• Την Οικία του Ομαν Μπεη (Πρόκειται για μία νεοκλασική κατοικία διαστάσεων 15,20Χ12,30μ. η οποία χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και αποτέλεσε την κατοικία του τελευταίου απογόνου του Γαζή Εβρενός που διοίκησε την περιοχή μέχρι το 1912, του Εμίν Μπέη. Διέμεινε όμως μόνο για μία δεκαετία. Μετά τη Μάχη των Γιαννιτσών (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος) και την ήττα του οθωμανικού στρατού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη και τον Καζά σφραγίζοντας τη λήξη της οθωμανικής κυριαρχίας).
• Το μνημείο του Ομαδικού τάφου. Στον Ομαδικό Τάφο είναι θαμμένοι οι εκτελεσθέντες Γιαννιτσιώτες της 14ης Σεπτεμβρίου 1944 απο τους Γερμανούς.
• Το Ηρώο των Γιαννιτσών ή όπως το αποκαλούν οι κάτοικοι της περιοχής "Το μάυρο άγαλμα, εξαιτίας του μαυρου στυλβώματος του.
• Παλαιά αγορά της πόλης.

Το Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός στα Γιαννιτσά μετά την αναπαλαίωση- Οικία Παπαδοπούλου Ελένης. Εθνική ηρώιδα των Γιαννιτσών που απέπνευσε στην Μάχη του Βάλτου των Γιαννιτσών στην προσπάθεια της να σώσει την ελληνική σημαία από σμήνος κουνουπιών τίγρης.

Πού θα πάτε για φαγητό

Pizza Greca Γιαννιτσά. Εκλεκτές γεύσεις Μακεδονίας που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν απο τα στενά της Σικελίας.

Που θα πάτε για καφέ - ποτό

Πολλές καλές επιλογές υπάρχουν στον πεζόδρομο τον Γιαννιτσών, ποικιλία μαγαζιών ανάλογου γούστου και επιθυμίας

Κοντινοί προορισμοί

• Έδεσσα — η καταπράσινη πόλη διάσημη για τους καταρράκτες της
• Αρχαία ή Παλαιά Πέλλα - Η γενέτειρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου
• Βέρροια
• Θεσσαλονίκη
• Νέα Πέλλα
• Δαμιανό,
• Γαλατάδες
• Πενταπλάτανος
• Αριδαία
• Μεσιανό
• Μυλότοπος
• Αμπελιές

• Γουμένισσα
• Εξαπλάτανος
  

[[Κατηγορία:]]